ذكر عملى جهت به خواب ديدن اموات فاميل
8 - هر كس بخواهد ميّت فاميل خود را در خواب ببيند، در روايتى از بعضى از اءئمّه (عليهم السلام ) نقل شده كه فرمود: وقتى خواستى ميّت فاميل خود را در خواب ببينى ، با طهارت به خواب رفته و بر سمت راست بدن خود دراز بكش ، و پس از گفتن تسبيح حضرت فاطمه (عليهاالسلام )، بگو:
اءَللّهُمَّ، اءَنْتَ الْحَىُّ [يا: الْحَدُّ] الَّذى لايُوصَفُ، وَالاِْيمانُ يُعْرَفُ مِنْهُ، مِنْكَ بَدَتِ الاَْشْيآءُ وَ إِلَيْكَ تَعُودُ، فَما اءَقْبَلَ مِنْها كُنْتَ مَلْجَاءَهُ وَ مَنْجاهُ، وَ ما اءَدْبَرَ مِنْها لَمْ يَكُنْ لَهُ مُلْجَاءٌ وَلا مَنْجا مِنْكَ إِلاّ إِلَيْكَ، فَاءَسْاءَلُكَ بِلا إِلهَ إِلاّ اءَنْتَ، وَ اءَسْاءَلُكَ [بِ‍] بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ، بِحَقِّ مُحَمَّدٍ(ص ) سَيِّدِ النَّبِيِّينَ، وَ بِحَقِّ عَلِي خَيْرِ الْوَصِيّينَ، وَ بِحَقِّ فاطِمَةَ سَيِّدَةِ نِسآءِ الْعالَمينَ، وَ بِحَقِّ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ اللَّذَيْنَ [يا: اءَلَّذى ] جَعَلْتَهُما سَيِّدَىْ شَبابِ اءَهْلِ الْجَنَّةِ، عَلَيْهِمْ اءَجْمَعينَ السَّلامُ، اءَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ وَ اءَهْلِ بَيْتِهِ، وَ اءَنْ تُرِيَنى فِى الْحالِ الَّتى هُوَ فيها.
- خداوندا، تو حدّ زنده اى [يا: در حدّى ] هستى كه نمى توان توصيفت نمود، و ايمان از ناحيه تو شناخته مى شود، تمامى اشياء از تو به ظهور رسيده و به سوى تو بازمى گردد، لذا هر كدام از آنها كه [به تو] روى آوَرَد، تو پناهگاه و محلّ نجاتش هستى ، و هر كدام كه پشت كند هيچ پناهگاه و محلّ نجاتى از تو جز به سوى تو نخواهد داشت ، پس به [حقّ] اينكه معبودى جز تو نيست از تو درخواست مى نمايم ، و به [حقّ] بسم اللّه الرحمن الرحيم ، به حقّ حضرت محمّد (ص ) سرور پيامبران ، و به حقّ حضرت علىّ بهترين اوصياء، و به حقّ حضرت فاطمه ، سرور زنان عالم ، و به حقّ امام حسن و حسين كه آن دو بزرگوار را آقاىِ جوانان اهل بهشت - كه سلام بر همه آنان باد - گردانيدى ، مسئلت دارم كه بر محمّد و اهل بيت او درود فرستى ، و او را در همان حالتى كه در آن است ، به من بنمايانى .
ان شاء الله حتماً او را مى بينى .
اعمالى جهت بيدار شدن براى دعا و استغفار و نماز شب و امورديگر
درباره بيدار شدن براى هر امرى ، و يا براى خصوص دعا و استغفار و رواياتى وارد شده است ، از آن جمله :
9 - براى بيدار شدن براى هر امرى منقول است كه امام باقر (ع ) فرمود: هر بنده اى تصميم بگيرد كه هر ساعت و لحظه اى كه خداوند بهتر از آن آگاه است بيدار شود، خداوند دو فرشته به او مى گمارد تا او را در آن ساعت و لحظه حركت دهند.
10 - باز براى بيدار شدن براى هر امرى ، عامر بن عبداللّه بن جذاعه [يا خداعه ] مى گويد:⁽³⁰³⁾ هر بنده اى هنگامى كه در رختخواب مى رود، آخر سوره كهف را بخواند، در همان ساعت و لحظه اى كه مى خواهد بيدار مى شود.
11 - در روايتى پيرامون بيدار شدن براى خصوص دعا و استغفار، نقل شده كه حضرت ابى الحسن اوّل امام كاظم (ع ) فرمود: هركس خواست شب بيدار شود. هنگام خوابيدن بگويد:
اءَللّهُمَّ، لاتُنْسِنى ذِكْرَكَ، وَلا تُؤْمِنِّى مَكْرَكَ، وَلا تَجْعَلْنى مِنَ الْغافِلينَ، وَ اءَنْبِهْنى لاَِحَبِّ السّاعاتِ إِلَيْكَ، اءَدْعُوكَ فيها فَتَسْتَجيبَ لى ، وَ اءَسْاءَلُكَ فَتُعْطِيَنى ، وَ اءَسْتَغْفِرُكَ وَ تَغْفِرَلى [يا: فَتَغْفِرَلى ]، إِنَّهُ لايَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلاّ اءَنْتَ، يا اءَرْحَمَ الرَّاحِمينَ،
- خداوندا، يادت را از فراموشم منما، و از مكر و فريبت ايمن نگردان ، و از غافلان قرار مده ، و در محبوبترين ساعتها و لحظات در نزد خود بيدارم بفرما، [تا اينكه ] تو را در آن بخوانم تا برايم اجابت نمايى ، و درخواست نمايم تا عطا فرمايى ، و از تو طلب آمرزش نمايم [تا] بيامرزى ، كه گناهان را جز تو نمى آمرزد. اى مهربانترين مهربانها.
حضرت فرمود: خداوند متعال دو فرشته را بر او مى گمارد تا او را بيدار نمايند، اگر بيدار شد [كه شد]، وگرنه خداوند به آنان دستور مى دهد كه براى او استغفار نمايند. و اگر در آن شب مُرد، در حال شهادت جان مى سپارد، و اگر بيدار شد، هر چه كه در آن وقت [يا: در آن جا] از خداوند متعال بخواهد به او عطا مى فرمايد.
12 - و در پيرامون بيدار شدن براى شب بيدارى و عبادت در شب ، آمده كه حضرت جعفر بن محمّد به نقل پدران بزرگوارش (عليهم السلام ) از اميرالمؤمنين (ع ) فرمود كه رسول خدا(ص ) فرمودند: هركس خواست هر مقدار از شب رابيدار شود، وقتى در جايى كه مى خواهد بخوابد دراز كشيد، بگويد:
اءَللّهُمَّ، لاتُؤْمِنّى مَكْرَكَ، وَ لا تُنْسِنى ذِكْرَكَ، وَلا تَجْعَلْنى مِنَ الْغافِلينَ. اءَقُومُ إِنْ شآءِ اللّهُ ساعَةَ كَذا وَ كَذا..
خداوند، فرشته اى را بر او مى گمارد كه او را در همان لحظه بيدار نمايد.
13 - و از جمله روايات مربوط به بيدارى براى نماز، اينكه صفوان بن يحيى مى گويد: شنديم كه حضرت اباالحسن موسى بن جعفر(عليهماالسلام ) مى فرمود: هركس خواست شب براى نماز برخيزد و خواب نرود، هنگام رفتن به رختخوابش بگويد:
اءَللّهُمَّ، لاتُؤْمِنّى مَكْرَكَ، وَلا تُنْسِنى ذِكْرَكَ، وَلا تَوَلَّ عَنِّى وَجْهَكَ، وَلا تَهْتِكْ عَنِّى سِتْرِكَ، وَلا تَاءْخُذْنى عَلى تَمَرُّدى ، وَلا تَجْعَلْنى مِنَ الْغافِلينَ، وَ اءَيْقَظْنى مِنْ رَقْدَتى ، وَ سَهِّلْ لِىَ الْقِيامَ فى هذِهِ اللَّيْلَةِ فى اءَحَبِّ الاَْوْقاتِ إِلَيْكَ، وَارْزُقنى فيهَا الصَّلاةَ وَالشُّكْرَ وَ الدُّعآءَ، حَتّى اءَسْاءَلَكَ فَتُعْطِيَنى ، وَ اءَدْعُوكَ فَتَسْتَجيبَ لى ، وَ اءَسْتَغْفِرَكَ فَتَغْفِرَلى ، إِنَّكَ اءَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحيمُ.
- خداوندا، مرا از مكر و فريبت ايمن مگردان ، و يادت را فراموشم مكن ، و روى از من مگردان ، و پرده [ستّاريتت ] را مَدَر، و به خاطر سركشى ام مرا مگير، و از غافلان قرار مده ، و از خواب بيدارم كن ، و بيدار شدن در اين شب را در بهترين اوقات در نزد تو براى من آسان گردان ، و در آن وقت نماز و شكر و دعا را روزى ام فرما، تا اينكه از تو درخواست نمايم و به عطا كنى ، و تو را بخوانم و اجابت نمايى ، و از تو طلب آمرزش كنم و مرا بيامرزى ، براستى كه تويى بسيار آمرزنده و مهربان .
اعمال هنگام پهلو به پهلو شدن در رختخواب
اينك آنچه را كه بنده بعد از خوابيدن و هنگام پهلو به پهلو شدن در رختخواب و پيش از نشستن بايد بگويد، ذكر مى كنيم :
1 - ابوبصير مى گويد: امام باقر (ع ) پيرامون فرمايش خداوند - تبارك و تعالى - كه فرمود:
كانُوا قَليلاً مِنَ اللَّيْلِ مايَهْجَعُونَ. ⁽³⁰⁴⁾: (آنان همواره بخش اندكى از شب را نمى خوابيدند.) فرمود: اين گروه مى خوابيدند، وليكن هرگاه كه پهلو به پهلو مى شدند، مى گفتند:
اءَلْحَمْدُللّهِِ، وَاللّهُ اءَكْبَرُ.: (ستايش خدا را، و خداوند بزرگتر است .)
2 - در روايت ديگر پيرامون آنچه كه هنگام پهلو به پهلو شدن بر رختخواب گفته مى شود، آمده است كه احمد بن عبد ربّه خانبه كرخى در كتاب ممليات خود آورده - هم او كه به گفته خود كتابش را بر حضرت ابى الحسن علىّ بن محمّد بن عسگرى ، امام هادى (عليهماالسلام ) عرضه كرد، و حضرت آن را مشاهده نمود و فرمود: صحيح است و بدان عمل كنيد. البتّه در روايتى كه پيشتر نقل كرديم ، راوىِ عرضه كتاب احمد بن خانبه بر مولايمان امام هادى (ع )، كس ديگرى غير از احمد بن خانبه بوده است - درهرحال ، احمد بن خانبه در كتابى كه بدان اشاره كرديم آورده كه : وقتى از خواب بيدار شدى و بر رختخواب پهلو به پهلو كردى ، بگو:
لا إِلهَ إِلا اللّهُ الْحَىُّ الْقَيُّومُ، وَ هُوَ عَلى كُلِّ شَىْءٍ قَديرٌ، سُبْحانَ اللّهِ رَبِّ [الْعالَمينَ وَ إِلهِ الْمُرْسَلينَ، وَ سُبْحانَ اللّهِ رَبِّ] السَّمواتِ السَّبْعِ وَ ما فيهِنَّ، وَرَبِّ الاَْرَضينَ السَّبْعِ وَ ما فيهِنَّ، وَ رَبِّ الْعَرْشِ الْعَظيمِ، وَ سَلامٌ عَلَى الْمُرْسَلينَ، وَالْحَمْدُللّهِِ رَبِّ الْعالَمينَ.
- معبودى جز خداوند زنده پابرجا [و برپا دارنده همه مخلوقات ] وجود ندارد، و او بر هر چيز تواناست ، پاك و منزّه است خداوندى كه پروردگار [عالَميان و معبود پيامبران فرستاده شده است ، پاك و منزّه است خداوندى كه پروردگار] آسمانهاى هفتگانه و هرچه در آنها وجود دارد و پروردگار زمينهاى هفتگانه و هرچه كه در آنها وجود دارد، و پروردگار عرش بزرگ مى باشد، و سلام بر پيامبران فرستاده شده ، و ستايش مخصوص خداوندى كه پروردگار عالميان است .
ذكر عملى هنگام ديدن رؤ ياى ناخوشايند
اينك عملى را كه اگر انسان در حال خواب ، رؤ ياى ناخوشايندى را ديد آن بايد انجام دهد و بگويد، ذكر مى كنيم :
1 - در روايت آمده كه امام صادق (ع ) فرمود: وقتى انسان در حال خواب چيزى را كه از آن كراهت دارد ديد، بايد از سمتى از بدنش كه بر روى آن خوابيده به طرف ديگر برگردد و بگويد:
إِنَّمَا النَّجْوى مِنَ الشَّيْطانِ، لِيَحْزُنَ الَّذينَ آمَنُوا، وَ لَيْسَ بِضارِّهِمْ شَيْئاً إِلاّ بِإِذْنِ اللّهِ. ⁽³⁰⁵⁾
- سخن در گوشى و خصوصى گفتن تنها از ناحيه شيطان است ، تا كسانى را كه ايمان آورده اند اندوهگين نمايد، ولى ، هيچ ضرر و آسيبى جز به اذن خداوند، به آنها نخواهد رسانيد.
بعد بگويد:
اءَعُوذُ بِما عاذَتْ بِهِ مَلا ئِكَةُ اللّهِ الْمُقَرّبوُنَ، وَاءَنْبِيآءُ اللّهِ الْمُرْسَلُونَ، وَ عِبادُ اللّهِ الصّالِحوُنَ، مِنْ شَرِّ ما رَاءَيْتُ، وَ مِنْ شَرِّ الشَّيْطانِ الرَّجيمِ.
- پناه مى برم به آنچه كه فرشتگان مقرّب درگاه الهى و پيامبران فرستاده شده و بندگان شايسته خدا پناه بردند، از شرّ آنچه كه در خواب ديدم و از شرّ شيطان رانده شده .
2 - و نيز در روايت ديگر جهت دفع رؤ ياى بد آمده كه امام باقر و امام صادق (عليهماالسلام ) فرمودند: [يا: امام باقر به نقل از امام صادق (عليهماالسلام ) فرمود:] حضرت فاطمه (عليهاالسلام ) به رسول خدا(ص ) از آنچه كه در خواب مشاهده مى نمود گله نمود، آن بزرگوار به او فرمود: وقتى اينچنين ديدى بگو:
اءَعُوذُ بِما عاذَتْ بِهِ مَلا ئِكَةُ اللّهِ الْمُقَرَّبُونَ وَ اءَنْبِيآءُ اللّهِ الْمُرْسَلُونَ وَ عِبادُاللّهِ الصّالِحُونَ، مِنْ شَرِّ رُؤْياىَ الَّتى رَاءَيْتُ، اءَنْ تَضُرَّنى فى دينى وَ دُنْياى .
- پناه مى برم به آنچه كه فرشتگان مقرّب درگاه الهى و پيامبران فرستاده شده و بندگان شايسته الهى به آن پناه بردند، از شرّ رؤ يايى كه ديدم ، به اينكه مبادا در دين و دنيايم به من ضرر برساند.
و سه بار بر سمت چپ خود آب دهان بيانداز.
3 - در روايت ديگر درباره دفع رؤ ياى بد - كه كلمات بيشترى را در بردارد - منقول است كه امام صادق (ع ) فرمود: اگر در خواب چيز بدى ديدى ، هنگامى كه بيدار شدى بگو:
اءَعُوذُ بِما عاذَتْ بِهِ مَلا ئِكَةُ اللّهِ الْمُقَرَّبُونَ وَاءَنْبِيآءُ اللّهِ الْمُرْسَلُونَ وَ عِبادُاللّهِ الصّالِحُونَ وَالاَْئِمَّةُ الرّاشِدُونَ الْمَهْدِيُّونَ، مِنْ شَرِّ ما رَاءَيْتُ، وَ مِنْ شَرِّ رُؤْياى ، اءَنْ تَضُرَّنى ، وَ مِنَ الشَّيْطانِ الرَّجيمِ.⁽³⁰⁶⁾
سپس سه مرتبه برطرف چپ خود آب دهان بيانداز.
خاتمه جلد اوّل كتاب
از آنجا كه ديدم اگر همه اين كتاب ، يعنى فَلاحُ السّآئلِ وَنَجاحُ الْمَسآئِلِ فى عَمَلِ الْيَوْمِ وَاللَّيْلَةِ لاَِصْحابِ الاِْتْمامِ فِى الصَّلَواتِ را در يك جلد جمع آورى كنم ، حمل و نقل آن بر عبادت كنندگان دشوار خواهد بود، و نيز به نظرم آمد كه خواب - كه آداب آن را مشروحاً ذكر نموديم - انسان را از عبادت و ديگر امور جدا مى كند، لذا جزء اوّل اين كتاب را پيرامون آدابى كه از ابتداى كتاب تا هنگام خوابيدن ذكر شد، مرتّب گردانيدم ، و جلد دوّم را با ذكر ادبى از پيامبر اكرم - عليه افضل الصّلاة والسّلام - هنگامى كه شخص با تندرستى و در حالى كه مقصودش كاملاً برآورده شده از خواب بيدار مى شود و مى نشيند، شروع خواهم نمود.
ان شاء اللّه .
وَ صَلَّى اللّهُ عَلى سَيِّدِ الْمُرْسَلينَ مُحَمَّدٍ النَّبِىِّ وَ آلِهِ الطّاهِرينَ.