تاریخچه

نام امام هفتم«موسی»، لقبش«کاظم»، مادرش بانویی با فضیلت به نام «حمیده» و پدرش پیشوای ششم حضرت صادق علیه السلام است. ایشان در سال 128 هجری در سرزمین «اَبواء» یکی از روستاهای اطراف مدینه چشم به جهان گشود و بوستان محمدی را رونقی دیگر بخشید، مقدمش گلباران.

در کلام بزرگان
 

شیخ مفید درباره امام موسی کاظم علیه السلام می گوید: «ابوالحسن موسی، عابدترین، سخی ترین و با شخصیت ترین اهلِ زمان خودبود». شیخ طبرسی می نویسد:«آن حضرت حافظ ترین مردم نسبت به کتاب خدا بود... و مردم مدینه، او را زینت کوشندگان در عبادت خدامی نامیدند».

یعقوبی، تاریخ نگار مشهور، درباره وی می نویسد: «موسی بن جعفر، عابدترین مردم زمان خود بود».

سخاوت امام کاظم علیه السلام

کرم و سخاوت حضرت موسی بن جعفر، امام کاظم علیه السلام از دیگر صفات نیک آن بزرگوار، بیشتر به چشم می آید. سخاوت امام چون باران بر همگان نازل می شد و حتی شامل کسانی که به آزار و اذیت او می پرداختند نیزمی گردید.

زهد و عبادت امام کاظم علیه السلام

از جمله ویژگی های حضرت کاظم علیه السلام زهد و عبادت ایشان بود. آن حضرت سال های متمادی در زندان به سر برده و در تمام این مدت، به عبادت خدا مشغول بود؛ به طوری که بسیاری از زندانبانانِ او، تحت تأثیر قرار گرفته، از نگهداری امام در شرایط سخت خودداری می کردند. هارون الرشید درباره آن حضرت به «ربیع» گفت: این مرد از راهبان بنی هاشم است. ربیع می گوید: به هارون گفتم: پس چرا او را زندانی کرده ای؟ هارون پاسخ داد: چاره ای جز این نیست. او با این سخن در صدد توجیه جنایات خود برمی آمد.

برخوردهای سیاسی امام کاظم علیه السلام

دورانی که امام کاظم علیه السلام در آن زندگی می کرد، با نخستین مرحله استبداد و ستمگری حاکمان عباسی هم زمان بود. فشار سیاسیِ عباسیان در دوره ای آغاز شد که پیش از آن، امام باقر و صادق علیهماالسلام با تربیت شاگردان فراوان، جنبشی عظیم در میان شیعه پدید آورده بودند. رسالت امام کاظم علیه السلام در این دوره آن بود که در این جنبش، توازن و تعادل فکری را میان شیعیان برقرار سازد. طبعا عباسیان نمی توانستند تشکّلی به نام شیعه را با رهبری امام بپذیرند و این، مهم ترین عاملی بود که آن ها را وادار کرد امام را تحت فشار بگذارند.

حرکت سیاسی امام بر ضد هارون

ابن اثیر می گوید: هارون که در رمضان سال 179 به قصد عمره به مکه می رفت، سر راه خود در مدینه، وارد روضه رسول خدا شد و برای جلب توجه مردم و به رخ کشیدن رابطه نسبی خویش با رسول خدا به پیامبر چنین سلام داد: «سلام بر تو ای رسول خدا؛ ای پسرعمو». دراین هنگام موسی بن جعفر علیه السلام که آنجا حاضر بود، خطاب به رسول خدا گفت: «سلام بر تو ای پدر». با شنیدن این سخن، رنگ از رخسار هارون پرید. پس از آن بود که دستور توقیف آن حضرت را صادر کرد. زندانی شدن امام پس از آن، نشان می دهد که این، حرکتی سیاسی بر ضد هارون تلقی شده است. این قبیل برخوردهای امام کاظم علیه السلام خطراتی را برای هارون در برداشت که در نهایت، به زندانی شدن امام انجامید.

مبارزه منفی

مبارزه منفی، مبارزه ای است که گرچه در قالب نقشه های براندازی نیست، بر عدم مشروعیت نظام حاکم تأکید کرده و می کوشد تا اعتماد مردم را به شخصیتی سست کند. نکته مهم در مبارزه منفی، عدم همکاری است؛ امری که به خودیِ خود مشروعیت نداشتن هیئت حاکم را نشان می دهد. شیوع چنین نگرشی راجع به یک حکومت در میان مردم، خطر عمده ای برای آن به شمار می رود؛ زیرا با عدم اعتقاد مردم به مشروعیت حکومت، هر زمان ممکن است جنبشی برای براندازی آن ایجاد شده و مردم به آن جنبش بپیوندند. امام کاظم علیه السلام نیز از این شیوه در برخورد با دستگاه عباسی بهره جست.