سوال : آيا به مالى که شرکت‏هاى بيمه بر اساس قرارداد براى جبران خسارت يا بيمارى شخصى که بيمه شده پرداخت مى‏کنند، خمس تعلق مى‏گيرد؟

پاسخ: پولى که شرکتهاى بيمه به فردى که بيمه شده پرداخت مى‏کنند، خمس ندارد.

سوال : در سال گذشته مبلغى را قرض گرفته و با آن زمينى خريدم به اين اميد که افزايش قيمت پيدا کند و بعد از فروش آن و خانه مسکونى فعلى ام، مشکل مسکن خود را در آينده حل کنم، اکنون سال خمسى من فرا رسيده، سؤال من اين است که آيا مى‏توانم آن بدهى را از منفعت کسب سال گذشته‏ام که خمس به آن تعلق گرفته، استثنا کنم يا خير؟

پاسخ: با فرض اينکه قرض مزبور جهت خريد زمين براى فروش آن در آينده بوده است، از منفعت کسب سالى که در آن قرض گرفته‏ايد استثنا نمى‏شود، و پرداخت خمس درآمد سالانه کسب که از مخارج آن سال زياد آمده، واجب است.

سوال : آيا به خانه‏اى که قبلا با مالى که خمس آن داده نشده، ساخته شده، خمس تعلق مى‏گيرد؟ و بر فرض وجوب پرداخت خمس، آيا خمس بر اساس قيمت فعلى محاسبه مى‏شود يا قيمت زمان ساخت آن؟

پاسخ: اگر خانه از درآمد بين سال براى زندگى و سکونت ساخته شده و پس از سکونت در آن در سال بعد به فروش رفته است پول فروش آن خمس ندارد، ولى اگر از درآمدى که سال بر آن گذشته ساخته شده است، خمس پولى که در ساخت آن هزينه شده است بايد پرداخت شود.

سوال : من آپارتمانم را به قصد خريد آپارتمان ديگرى فروختم و بعد از آن متوجه شدم که به پول آن خمس تعلق گرفته است و در صورت پرداخت خمس آن، نمى‏توانم آپارتمان ديگرى بخرم، حکم اين مسئله چيست؟

پاسخ: اگر آپارتمان منزل مسکونى شما بوده و در سال بعد از سال سکونت در آن به فروش رفته است، پول فروش آن در هر صورت خمس ندارد.

سوال : مدتى قبل آپارتمان مسکونى خود را فروختم. اين معامله همزمان با رسيدن سال خمسى من بود و چون خود را موظف به اداى حقوق شرعى مى‏دانم بر اثر شرايط خاص زندگى ام در اين رابطه با مشکل مواجه شده‏ام، اميدوارم مرا در اين رابطه راهنمايى فرما ييد.

پاسخ: اگر خانه مسکونى فروخته شده را با پولى که خمس نداشته و يا با درآمد بين سال خريده‏ايد پول فروش آن در هر صورت خمس ندارد.

سوال : اگر شخصى خانه خود را فروخته و پول آن را براى استفاده از سود آن در بانک بگذارد و سپس سال خمسى اش فرا برسد، چه حکمى دارد؟ و اگر اين پول را براى خريد خانه ، پس انداز نمايد، چه حکمى دارد؟
پاسخ: اگر خانه را از درآمد سالانه شغلى و در اثناى همان سال براى سکونت و به حساب مخارج سالانه، ساخته يا خريده و پس از سکونت در آن، در سال بعد آن را فروخته باشد، پول فروش آن در هر صورت خمس ندارد اگرچه در صورتى که بخواهد پول فروش خانه را سرمايه کسب قرار دهد احوط پرداخت خمس آن است.

سوال : مالى که شخص براى رهن خانه مى‏پردازد، خمس دارد يا خير؟

پاسخ: پولى که از درآمد کسب به صاحب خانه به عنوان قرض داده مى‏شود، تا آن را پس نگرفته است، پرداخت خمس آن واجب نيست.

سوال : آيا به اموالى که به تدريج براى خريد خانه يا ساير مايحتاج زندگى پس انداز مى‏شود خمس تعلق مى‏گيرد؟

پاسخ: اگر خريد مايحتاج زندگى برحسب وضع مالى شخص متوقف بر پس انداز درآمد سال باشد، و بنا دارد پس اندازها را در آينده نزديک مثلا تا سه چهار ماه ديگر، صرف خريد مايحتاج زندگى نمايد، خمس ندارد.

سوال : چند سال پيش ماشينى خريدم که در حال حاضر فروش آن به چندين برابر قيمت ممکن است، با توجه به اينکه پول خريد آن، مخمس نبوده است، و در صورت فروش و گرفتن قيمت فعلى آن، مى‏خواهم خانه‏اى براى سکونت بخرم، آيا به مجرد دريافت پول، همه آن خمس دارد يا فقط به پولى که با آن ماشين را خريده‏ام خمس تعلق مى‏گيرد و مقدار باقيمانده که همان مقدار افزايش قيمت ماشين است، جزء درآمد سال فروش ماشين محسوب مى‏شود که اگر تا پايان سال فروش در مخارج زندگى مصرف نشود، خمس به آن تعلّق مى‏گيرد؟

پاسخ: اگر ماشين جزء مؤونه شما باشد و آن را از درآمد بين سال جهت استفاده شخصى زندگى خريده باشيد، پول فروش آن خمس ندارد. ولى اگر ماشين را براى کار کردن خريده‏ايد، در صورتى که با مال قرضى يا نسيه خريده باشيد تا بقيه آن را از منفعت کسب بپردازيد، فقط خمس مالى که براى اداى دين صرف کرده‏ايد واجب است، و اگر آن را با عين درآمد غير مخمس کسب خود خريده‏ايد، بايد خمس تمام پول فروش آن رابپردازيد.

سوال : خانه، ماشين و لوازم مورد نياز انسان يا خانواده او که از درآمد سال خريده شده است اگر در اثر ضرورت و يا به منظور تبديل به جنس بهتر فروخته شود، از جهت خمس چه حکمى دارد؟

پاسخ: پول حاصل از فروش چيزى که از مؤونه بوده و در سال بعد به فروش رفته است، خمس ندارد.

سوال : فرد متدينى ماشين شخصى يا خانه‏اش را براى تبديل به احسن فروخته و مبلغى را هم روى پول آن گذاشته و ماشين يا خانه بهترى خريده است، حکم خمس آن چيست؟

پاسخ: پول حاصل از فروش اجناسى که جزء مؤونه‏ى او بوده است، خمس ندارد.

سوال : اگر خانه يا ماشين يا غير آنها از احتياجات زندگى با پولى که خمس آن پرداخت شده جهت استفاده شخصى - نه به قصد استفاده از آنها براى فروش يا تجارت - خريدارى شده، و سپس به علتى فروخته شود، آيا به اضافه قيمت آنها که بر اثر افزايش قيمت بازار بوده، خمس تعلق مى‏گيرد؟

پاسخ: سود حاصل از افزايش قيمت در فرض سؤال، خمس ندارد.

سوال : اگر مال حرامى با مال انسان مخلوط شود، آن مال چه حکمى دارد؟ و چگونه حلال مى‏شود؟ و در صورت علم به حرمت يا عدم علم به آن وظيفه انسان چيست؟

پاسخ: اگر يقين به وجود مال حرام در اموالش دارد ولى مقدار دقيق آن را نمى‏داند و صاحب آن را هم نمى‏شناسد، راه حلال کردن آنها اين است که خمس آن را بپردازد، ولى اگر شک در مخلوط شدن مال حرام با اموال خود داشته باشد، چيزى بر عهده او نيست.

سوال : شخصى داراى کتابخانه‏اى شخصى است که مدتى از آن کتابها استفاده مى‏نموده است، فعلاً چند سال است که از آن استفاده نمى‏کند، ولى احتمال مى‏دهد که در آينده از آن بهره ببرد، آيا در مدتى که از کتابها استفاده نمى‏کند، به آن خمس تعلّق مى‏گيرد؟ و آيا در تعلّق خمس، فرقى بين اينکه خودش خريده باشد يا پدرش، وجود دارد؟

پاسخ: اگر کتابها در زمان خريد آن مورد نياز او براى مراجعه و مطالعه بوده و مقدار آن هم مناسب شأن عرفى او باشد، خمس ندارد حتى اگر پس از سال اول از آن استفاده نکند، و همچنين اگر کتابها به او ارث رسيده و يا از طرف پدر و مادر و يا ديگران به او هديه شده باشد، خمس به آن تعلّق نمى‏گيرد.

سوال : آيا به طلايى که شوهر براى همسرش مى‏خرد، خمس تعلّق مى‏گيرد؟

پاسخ: اگر به مقدار متعارف و مناسب شأن او باشد، از مؤونه سال محسوب است و خمس ندارد.

سوال : يک سرويس ظروف منزل وجود دارد، آيا استفاده از بعضى از آنها براى عدم تعلّق خمس به آن کافى است؟

پاسخ: معيار عدم تعلّق خمس به لوازم منزل صدق عنوان نياز به آن مطابق با شأن عرفى مناسب با انسان است هرچند در طول سال از آن استفاده نشود.

سوال : اگر فرش و ظرفها اتفاقا ً در طول سال مورد استفاده قرار نگيرد، ولى براى استفاده ميهمان به آنها نياز باشد، آيا خمس در آنها واجب است؟

پاسخ: در فرض سؤال خمس در آنها واجب نيست.

سوال : با توجه به فتواى امام خمينى «قدس سره» در مسأله جهيزيه عروس که دختر هنگام ازدواج به خانه شوهر مى‏برد، اگر در منطقه‏اى رسم براين باشد که خانواده داماد اقدام به تهيه و تأمين اثاثيه و لوازم خانه کنند و به مرور زمان و به تدريج به تهيه آن لوازم بپردازند و سال بر آنها بگذرد، چه حکمى دارد؟

پاسخ: اگر تهيه اثاث و لوازم زندگى براى آينده، عرفاً جزء مؤونه محسوب شود و راه ديگرى براى تأمين آنها غير از تهيه تدريجى نباشد، خمس ندارد.

سوال : آيا استفاده از يک جلد از دوره کتابى که از چندين جلد تشکيل شده (مانند لغت نامه ده خدا)باعث ساقط شدن خمس تمام آن‏ دوره مى‏شود يا اينکه بايد از هر جلد کتاب يک صفحه خوانده شود؟

پاسخ: اگر مجموع آن دوره مورد نياز باشد و يا خريد جلدى که به آن احتياج است متوقف بر خريد دوره کامل آن باشد، خمس ندارد، در غير اين صورت بايد خمس مجلّداتى که الآن مورد نياز نيست پرداخت شود، و مجرد خواندن يک صفحه از هر جلد کتاب، براى ساقط شدن خمس کافى نيست.

سوال : شخصى خانه‏اى براى سکونت ندارد و براى خريد مسکن، مالى را پس‏انداز کرده است، آيا اين مبلغ خمس دارد؟

پاسخ: مال پس انداز شده از منفعت کسب اگر براى تأمين هزينه‏هاى زندگى در آينده نزديک (مثلاً تا دو سه ماه پس از سال خمسى) باشد، و با پرداخت خمس آن، نتواند وسايل زندگى مورد حاجت را تأمين نمايد، پرداخت خمس آن واجب نيست.

سوال : تمام دارا يى من ساختمان سه طبقه‏اى است که هر طبقه آن دو اتاق دارد. در يک طبقه من زندگى مى‏کنم و در دو طبقه ديگر فرزندانم سکونت دارند، آيا به اين خانه در حال حيات من خمس تعلّق مى‏گيرد؟ يا اينکه بعد از وفات من خمس دارد تا به ورثه‏ام وصيت کنم که بعد از مردنم خمس آن را بپردازند؟

پاسخ: ساختمان مورد سؤال خمس ندارد.

سوال : خمس لوازم منزل چگونه محاسبه مى‏شود؟

پاسخ: لوازمى که با استفاده از آنها عين آن باقى مى‏ماند مثل فرش و غير آن، خمس ندارد. ولى نيازهاى مصرفى روزمره مانند برنج و روغن و غير آنها، آنچه اضافه بيايد و تا سر سال خمسى باقى بماند، خمس دارد.

سوال : شخصى خانه ملکى براى سکونت ندارد، لذا زمينى خريده تا در آن خانه‏اى براى خودش بسازد، ولى چون پول کافى براى ساخت نداشته، سال بر آن گذشته و آن را به فروش هم نرسانده است، آيا خمس آن واجب است؟ و بر فرض وجوب، آيا بايد خمس پول خريد را بپردازد يا قيمت فعلى زمين را؟

پاسخ: اگر زمين را از منفعت کسب سال خريد آن براى ساخت مسکن مورد نياز، خريده باشد، خمس ندارد.

سوال : اگر شخصى براى آينده فرزندانش، با اينکه خودش در طبقه اول زندگى مى‏کند، اقدام به ساختن طبقه دوم کند، آيا با وجود عدم نياز به آن تا چند سال ديگر پرداخت خمس آنچه در آن خرج کرده، واجب است؟

پاسخ: اگر ساختن طبقه دوم براى آينده فرزندانش در حال حاضر از مخارج مناسب با شأن عرفى وى محسوب شود، آنچه به مصرف رسانده است، خمس ندارد.

سوال : شما مى‏فرماييد آنچه از مخارج سال محسوب مى‏شود خمس ندارد، پس شخصى که خانه‏اى براى سکونت ندارد ولى مالک قطعه زمينى است که يک سال يا بيشتر بر آن گذشته و او نمى‏تواند آن را بسازد، پس چرا اين از مخارج او محسوب نمى‏شود؟ اميدواريم توضيح بفرماييد.

پاسخ: اگر زمين را براى ساخت مسکن مورد نياز در آن از درآمد بين سال خريده باشد جزء مخارج کنونى وى محسوب مى‏شود و خمس آن واجب نيست، ولى اگر آن را از درآمد سال به قصد فروش و مصرف پول آن براى ساخت خانه خريده باشد، پرداخت خمس آن واجب‏است.

سوال : گاهى لوازم منزل مثل يخچال به قيمتى کمتر از قيمت بازار به ما فروخته مى‏شود، اين لوازم در آينده يعنى پس از ازدواج مورد نياز ماست، با توجه به اينکه بعد از ازدواج بايد آنها را به چند برابر قيمت فعلى تهيه کنيم، آيا به آنها که در حال حاضر بدون استفاده در خانه مانده است، خمس تعلق مى‏گيرد؟

پاسخ: اگر آنها را با منفعت کسب سال براى استفاده در آينده خريده‏ايد و در سال خريد مورد نياز شما نبوده، بايد خمس قيمت عادلانه آن را در سر سال خمسى بپردازيد، مگر آنکه به علت عدم توانايى از تهيه يکباره آن هنگام نياز، ناگزير از تهيه تدريجى و نگهدارى آن براى زمان احتياج باشيد، و مقدار آن هم به اندازه شأن عرفى شما باشد، که در اين صورت جزء مؤونه محسوب مى‏شود و خمس ندارد.

سوال : مبالغى را که انسان براى امور خيريه مانند کمک به مدارس، آسيب‏ديدگان از سيل و ملت فلسطين ، انفاق مى‏کند، آيا از مؤونه سال محسوب مى‏شود و خمس ندارد؟

پاسخ: اين چنين انفاق ها از مخارج سال انفاق محسوب مى‏شود و خمس ندارد.

سوال : مبلغى را در سال گذشته براى خريد فرش پس‏انداز کرديم و در اواخر آن سال به چند فرش فروشى براى خريد آن مراجعه نموديم تا اينکه قرار شد يکى از آنان فرش مناسب با ذوق و سليقه ما را فراهم کند، اين کار تا ماه دوم سال جديد طول کشيد، با توجه به اينکه سر سال خمسى من ابتداى سال هجرى شمسى است، آيا به آن مبلغ خمس تعلق مى‏گيرد؟

پاسخ: اگر با پرداخت خمس مبلغ پس‏انداز شده مذکور که تا سر سال خمسى به مصرف نرسيده است نمى‏توانستيد فرش مورد نياز زندگى را تهيه نماييد، مبلغ مذکور در فرض سؤال خمس ندارد.

سوال : جايى که در آن کار مى‏کنم، چند سال است که مبلغى به من بدهکار است که تاکنون آن را نپرداخته است، آيا به اين مبلغ به مجرّد دريافت آن خمس تعلق مى‏گيرد يا اينکه بايد يک سال بر آن بگذرد؟

پاسخ: مبالغى که طلب داريد اگر بابت اجرت کار باشد و در سال خمسى قابل دريافت نباشد، جزء درآمد سال دريافت آن محسوب مى‏شود، که اگر در همان سال دريافت، در مؤونه مصرف شود، خمس ندارد.

سوال : آيا ملاک عدم وجوب خمس در مؤونه استفاده از آن در طول سال است يا اينکه نياز به آن در طى سال کافى است هر چند موردى براى استفاده از آن پيش نيايد؟

پاسخ: در امثال لباس و فرش و مانند آن از چيزهايى که هنگام استفاده، عين آنها باقى مى‏ماند، ملاک نياز به آنها است. ولى در احتياجات مصرفى روزانه زندگى مانند برنج و روغن و غيره معيار مصرف است، که هر چه از آن از مصرف سالانه زياد بيايد خمس دارد.

سوال : شخصى براى آسايش و رفع نيازهاى خانواده‏اش اقدام به خريد ماشينى با مال غير مخمّس و سودى که در وسط سال به دست آمده، نموده است، آيا پرداخت خمس آن بر او واجب است؟ و در صورتى که ماشين را براى انجام امور مربوط به کارش و يا به هر دو منظور خريده باشد، چه حکمى دارد؟

پاسخ: ماشين اگر براى انجام امور مربوط به کار و کسب او باشد، حکم ابزار کار را در وجوب خمس دارد، ولى اگر براى رفع نيازهاى زندگى و جزء احتياجات مناسب با شأن عرفى او باشد، خمس ندارد.

سوال : فردى براى اولين بار مى‏خواهد خمس اموالش را حساب کند، خانه مسکونى که نمى‏داند با چه مالى آن را خريده، چه حکمى دارد؟ و در صورتى که بداند آن را با مالى که چند سال پس‏انداز شده خريده است، حکم آن چيست؟

پاسخ: خانه مسکونى يا ساير لوازم زندگى را اگر احتمال مى‏دهد که با مالى که شرعا متعلّق خمس نبوده (مانند ارث يا هبه) خريده باشد چيزى از بابت خمس آن بر او نيست، ولى اگر يقين دارد که آن را با درآمد کسب خود خريده است، ليکن نمى‏داند که آيا درآمد کسب را در بين سال صرف خريد آن کرده است يا پس از پايان سال و پيش از پرداخت خمس درآمد، در اين صورت بنا بر احتياط واجب بايد خمس پولى را که صرف خريد خانه يا ساير لوازم زندگى نموده است بپردازد، و همچنين اگر يقين دارد خانه را از درآمد کسبى که چند سال پس انداز کرده است پيش از پرداخت خمس آن خريده است بايد خمس آن درآمد پس انداز شده را بپردازد.

سوال : پول یا اجناسی که والدین جهت جهیزیه دختر کنار می گذراند آیا خمس دارد؟

پاسخ: اگر پدر پولی را از درآمد در حد شأن به دختر ببخشد و در اختیار او قرار دهد خمس آن واجب نیست و اجناس جهیزیه خمس ندارد.

سوال: کسی که اهل پرداخت خمس نیست یا زکات واجب مالش را نمی پردازد، رفت و آمد و استفاده از اموالش چه صورت دارد؟

پاسخ: اگر یقین ندارید مالی که مورد استفاده شما قرار می گیرد متعلق خمس است، چیزی بر شما نیست.

 
استفتاعات قبلی

 افرادى هستند که خمس بر آنها واجب است ولى تاکنون آن را نپرداخته‏اند و در حال حاضر هم توانايى پرداخت آن را ندارند و يا بر آنها بسيار دشوار است، حکم آنان در اين باره چيست؟
مجرد عدم توانایى يا دشوارى پرداخت خمس موجب برائت ذمه و سقوط تکليف نيست، بلکه اداى آن تا حد امکان واجب است، اين چنين افراد مي‏توانند با دست گردان مبالغ بدهى خود با ولىّ امر خمس يا وکيل او، آن را به تدريج برحسب استطاعت خودشان از جهت مقدار و زمان نوبت بپردازند.

خانه‏اى دارم که داراى وام قسط بندى شده است و مالک محل تجارى هستم که در آن کاسبى مى‏کنم و براى عمل به وظيفه شرعخانه مسکونى شما در فرض سؤال خمس ندارد، ولى پرداخت خمس محل تجاري‏تان واجب است، هرچند به تدريج بعد از دست گردان با يکى از وکلاى مجاز ما باشد.ي ‏ام، سال خمسى براى خود تعيين کرده ‏ام، اميدوارم لطف فرموده و مرا از پرداخت خمس آن خانه معاف کنيد. ولى توان پرداخت خمس محل تجارى را به صورت قسطى دارم.

شخصى در خارج به سر مي‏برد که خمس اموالش را نمي‏پرداخته است و خانه ه‏اى با مال غير مخمّس خريده که در حال حاضر مال کافى براى اداى خمس آن ندارد ولى هرسال مقدارى بيشتر از خمس به جاى خمسى که بدهکار است مدر فرض سؤال بايد خمسى را که برعهده دارد دست گردان کند تا بعداً آن را به تدريج بپردازد، و آنچه را تا به حال پرداخته، اگر به قصد اداى بدهى بابت خمس به مواردى که از مصارف شرعى خمس است پرداخت کرده، مورد قبول است.ي‏پردازد، آيا اين کار او صحيح است يا خير؟

شخصى چندين سال است که خمس درآمد سالانه خود را نمي‏پرداخته و فعلاً نمي‏داند چه مقدار بدهى از اين بابت دارد، او در حال حاضر چگونه مى‏تواند خود را از خمس بري ‏الذمّه نمايد؟
واجب است تمام اموالى را که خمس به آنها تعلق گرفته، حساب کند و خمس آنها را بپردازد، و در موارد مشکوک بايد با ولىّ امر خمس يا وکيل او مصالحه نمايد.

من جوانى هستم که با خانواده‏ام زندگى مي‏کنم، پدرم خمس و زکاتش را نمبر فرض که يقين داشته باشيد که اموال پدرتان مخلوط با رباست و يا او خمس و زکات خود را نمي‏پردازد، لازمه‏اش يقين به حرمت چيزى که او مصرف مى‏کند و يا اموال وى که شما در آن تصرف مى‏کنيد، نيست، و تا يقين به حرمت اين اموال پيدا نکرده ‏ايد، استفاده از آن براى شما اشکال ندارد، بله. اگر يقين به حرام بودن آنچه از اموال او مصرف مي‏کنيد داشته باشيد، استفاده از آن براى شما جايز نيست مگر آنکه جدايى از خانواده و قطع رابطه با آنان براى شما، حرجى باشد که در اين صورت استفاده از اموال مخلوط به حرام آنان اشکال ندارد ولى ضامن خمس، زکات و مال ديگران که در اموال مورد مصرف شما وجود دارد، هستيد.ي‏پردازد، حتى خانه‏اى را با مال ربوى ساخته است و حرام بودن غذائى که در خانه مي‏خورم، آشکار است. با توجه به اينکه نمي‏توانم از خانواده‏ ام جدا شوم، اميدوارم تکليف مرا در اين باره بيان فرما ييد.

من اطمينان دارم که پدرم خمس و زکاتش را نماگر پدرتان مالى که خمس و زکات به آن تعلق بگيرد نداشته باشد، خمس و زکات بر او واجب نيست و تحقيق در اين زمينه بر شما واجب نيست.ي‏پردازد، و وقتى به او تذکر مي‏دهم، در پاسخ مي‏گويد که ما مستحق هستيم و خمس و زکاتى بر ما واجب نيست، حکم اين مسئله چيست؟

ما با اشخاصى معامله مي‏کنيم که خمس نمى‏دهند و حساب سال هم ندارند، با آنان خريد و فروش داريم و به ديدن آنان رفته و با آنان غذا مي‏خوريم، اين مسأله چه حکمى دارد؟
اگر يقين به وجود خمس در اموالى که از طريق خريد و فروش از آنان گرفته‏ايد و يا هنگام رفتن نزد آنان، مصرف مى‏کنيد داريد، معامله در مقدار خمس موجود در اموالى که از طريق خريد و فروش از آنان مى‏گيريد، فضولى است و احتياج به اجازه ولىّ امر خمس يا وکيل او دارد، و تصرف در اموالشان براى شما جايز نيست ،مگر اينکه ترک معاشرت و خوددارى از خوردن غذاى آنان و تصرف در اموالشان براى شما حرجى باشد که در اين صورت تصرف جايز است ولى ضامن خمس اموالى که در آنها تصرف مي‏کنيد، هستيد.

اگر شخصى مالى را که خمس آن داده نشده به مسجد ببخشد، آيا گرفتن آن مال از او جايز است؟
اگر يقين به وجود خمس در آن مال دارند، گرفتن آن جايز نيست و در صورت دريافت آن، بايد نسبت به مقدارى که خمس آن است به ولى امر خمس يا وکيل او مراجعه نمايند.

معاشرت با مسلمانانى که به امور دينى بخصوص نماز و خمس پايبند نيستند، چه حکمى دارد؟ آيا غذاخوردن در خانه ‏هاى آنان اشکال دارد؟ و در صورت اشکال داشتن، کسى که چندين بار اين کار را انجام داده، چه حکمى دارد؟
اگر معاشرت با آنان مستلزم تأييد شان در عدم التزام به امور دينى نباشد، اشکال ندارد، مگر آنکه ترک معاشرت با آنان مؤثر در اهتمامشان به امور دينى باشد که در اين صورت واجب است معاشرت بطور موقت از باب امر به معروف و نهى از منکر ترک شود، ولى استفاده از اموال آنان از قبيل غذا و مانند آن، تا يقين به تعلق خمس به آن نداشته باشيد، اشکال ندارد.

يکى از دوستانم مرا زياد به صرف غذا دعوت متا علم به تعلّق خمس به غذايى که در برابر شما مي‏گذارند نداريد، خوردن آن اشکال ندارد.ي‏کند، به تازگى متوجه شده ‏ام که شوهر او خمس نمي‏دهد، آيا خوردن غذاى کسى که خمس نمي‏دهد، براى من جايز است؟

فردى براى اولين بار مي‏خواهد خمس اموالش را حساب کند، خانه مسکونى که نميداند با چه مالى آن را خريده، چه حکمى دارد؟ و در صورتى که بداند آن را با مالى که چند سال پس ‏انداز شده خريده است، حکم آن چيست؟
خانه مسکونى يا ساير لوازم زندگى را اگر احتمال مى‏دهد که با مالى که شرعا متعلّق خمس نبوده (مانند ارث يا هبه) خريده باشد چيزى از بابت خمس آن بر او نيست، ولى اگر يقين دارد که آن را با درآمد کسب خود خريده است، ليکن نمي‏داند که آيا درآمد کسب را در بين سال صرف خريد آن کرده است يا پس از پايان سال و پيش از پرداخت خمس درآمد، در اين صورت بنا بر احتياط واجب بايد خمس پولى را که صرف خريد خانه يا ساير لوازم زندگى نموده است بپردازد، و همچنين اگر يقين دارد خانه را از درآمد کسبى که چند سال پس انداز کرده است پيش از پرداخت خمس آن خريده است بايد خمس آن درآمد پس انداز شده را بپردازد.

اگر زمينى را با مال غير مخمّس بخرم، آيا نماز خواندن در آن زمين جايز است يا خير؟
اگر زمين با عين مال غير مخمّس خريده شده باشد، معامله به مقدار خمس، فضولى است و متوقف بر اجازه ولىّ امر خمس است و تا آن را اجازه و تنفيذ نکند، نماز خواندن در آن جايز نيست.

اگر مشترى بداند که به عين مالى که خريده، خمس تعلّق گرفته و فروشنده آن را نپرداخته است، آيا تصرف در آن کالا براى او جايز است؟
با فرض وجود خمس در کالا، معامله به مقدار خمس فضولى و متوقف بر اجازه ولىّ امر خمس است.

اگر صاحب مغازه‏اى نداند که مشترى که با او معامله مي‏کند، خمس مالش را پرداخته است يا خير، آيا دادن خمس آن اموال بر او واجب است؟
تا زمانى که علم به وجود خمس در پولى که مشترى به او مي‏پردازد، نداشته باشد، چيزى برعهده او نيست و بر او فحص از آن هم لازم نيست.

اگر مثلا ً چهار نفر با هم صد هزار تومان به عنوان شراکت براى بکارگيرى در يک کار توليدى سرمايه‏گذارى کنند و يکى از آنها خمس ندهد، آيا شراکت با او صحيح است يا خير؟ و آيا ديگر شريکان مى‏توانند مال فردى را که خمس نمشراکت با شخصى که به سرمايه‏ اش خمس تعلق گرفته ولى آن را نپرداخته است، به مقدار خمس مال او فضولى است که بايد نسبت به آن به ولىّ امر مراجعه شود، و اگر بعضى از شرکا خمس سهم خود در سرمايه را نداده باشند، تصرف در سرمايه مشترک جايز نيست، و هنگامى که شرکا سود حاصل از سرمايه مشترک را دريافت مي‏کنند، هرکدام از آنان مکلّف هستند خمس مازاد بر مؤونه از سهم خود را بپردازند.ي ‏دهد به عنوان قرض‏الحسنه گرفته و به کار بياندازند؟ و بطور کلى اگر چند نفر با هم شريک باشند، آيا بر هر کدام از آنها واجب است خمس درآمد خود را بطور مستقل بپردازد يا اينکه خمس بايد از صندوق مشترک پرداخت شود؟

اگر شرکاى من حساب سال خمسى نداشته باشند، تکليف من چيست؟
بر هريک از شرکا واجب است که حقوق شرعى سهام خود را بپردازند تا تصرفات آنان در مال مشترک حلال باشد، و اگر بقيه شريکها آن را پرداخت نمي ‏کنند و انحلال شرکت و جداشدن از آنان براى شما ضررى يا حرجى باشد، مجاز هستيد به شراکت خود با آنان ادامه دهيد.

تعدادى از افراد تصميم به ايجاد صندوق قرض ‏الحسنه بين خود گرفته‏اند تا هنگام نياز به يکديگر قرض ‏الحسنه بدهند. هر عضو علاوه بر مبلغى که در ابتداى تشکيل پرداخته، بايستى هرماه براى افزايش موجودى صندوق مبلغى را بپردازد، اميدواريم لطف فرموده چگونگى پرداخت خمس هر عضو را بيان فرمایيد و در صورتى که سرمايه صندوق بطور دائمى به عنوان قرض در دست اعضا باشد، اداى خمس آن چگونه خواهد بود؟
اگر هر يک از افراد سهامدار سهم شراکت خود را از منفعت کسب يا از حقوق خود بعد از پايان سال خمسى پرداخته باشد، واجب است خمس آن را بپردازد. ولى اگر آن را در بين سال داده است، در صورتى که دريافت آن براى او در پايان سال خمسى وى ممکن باشد، بايد خمس آن را در پايان سال بدهد، و در غير اين صورت تا آن را از صندوق دريافت نکرده، پرداخت خمس آن بر او واجب نيست.

آيا صندوق قرضاگر سرمايه صندوق ملک شخصى اشخاص به نحو اشتراک باشد، سود حاصل از آن، نسبت به سهم هريک از اعضا ملک شخصى او خواهد بود و بايد خمس آن را در زائد برمؤونه سالش بپردازد. ولى اگر سرمايه صندوق ملک شخص يا اشخاص نباشد مثل اينکه از مال وقف عام و مانند آن باشد، سود حاصل از آن، خمس ندارد. ‏الحسنه شخصيت حقوقى مستقلى دارد؟ و اگر داشته باشد، آيا به سود حاصل، خمس تعلّق مي‏گيرد؟ و اگر شخصيت حقوقى مستقلى نداشته باشد، کيفيت پرداخت خمس آن چگونه است؟

تعداد دوازده نفر از مؤمنين توافق کرده ‏اند که هريک از آنان هرماه مثلاً بيست دينار در صندوقى بريزند، و در هر ماه يک نفر آن مبلغ را برداشته و به مصرف هزينه‏هاى شخصى خود برساند، که بعد از دوازده ماه نوبت به آخرين نفر خواهد رسيد، بدين معنى که او آنچه را در اين مدت پرداخته که مقدار آن دويست و چهل دينار مآنچه را که افراد به صندوق مي‏پردازند، اگر از درآمد سالانه شان در بين سال باشد هر آنچه را که هر يک از افراد در نوبت خود از صندوق دريافت مي‏نمايد تا در مخارج سال صرف کند اگر مقدارى از آن قرض از صندوق و مقدارى معادل مبالغى باشد که از منافع همان سال به صندوق پرداخته است، خمس ندارد، ولى اگر از منافع سال قبل باشد، بايد خمس آنچه را که از منافع سال قبل است بپردازد، و اگر از منافع هر دو سال باشد، منفعت هرسالى حکم خاص خود را دارد، و چنانچه مبلغ دريافتى او از سهم خود که از منافع سال به صندوق واريز نموده، زائد بر مخارج آن سال باشد، نمي‏تواند براى رهایى از خمس مقدار زائد، سال خمسى مستقلى براى آن قرار دهد، بلکه واجب است که براى همه منافع سالانه خود يک سال خمسى قرار دهد و خمس مازاد بر مؤونه آن سال را بپردازد.ي ‏شود، برمى‏دارد، آيا خمس بر او واجب است يا اينکه جزء مؤونه وى محسوب مى‏شود؟ و اگر اين فرد سال خمسى معينى داشته باشد و مقدارى از پولى که دريافت شده، پس از پايان سال نزد او بماند، آيا جايز است براى اين قسمت از آن مبلغ، سال خمسى معينى قرار دهد تا از لزوم پرداخت خمس آن رهايى يابد؟

خانه‏اى را با پرداخت مبلغى به عنوان رهن اجاره کرده ‏ام، آيا پس از گذشت يک سال به آن مبلغ خمس تعلق مى‏گيرد؟
مبلغى را که به موجر قرض داده ‏ايد اگر از منعفت کسب باشد، چنانچه تا پايان سال خمسى تان قابل دريافت از صاحب‏خانه نباشد، پرداخت خمس آن در آن سال واجب نيست، ولى بعداً هر وقت آن را دريافت نموديد، بايد خمس آن را بپردازيد.

ما براى انجام کارهاى عمرانى احتياج به هزينه زيادى داريم که پرداخت يکباره آن براى ما مشکل است، لذا اقدام به تأسيس صندوقى براى عمران کرده‏ايم، و هر ماه مبلغى را در آن به وديعه مي‏گذاريم و بعد از آنکه مقدارى جمع شد، آن را صرف کارهاى عمرانى مي‏کنيم، آيا به اين مال پس‏اگر مبالغ پرداخت شده از طرف هر شخص از در آمد سال او باشد و تا زمان مصرف آن در کارهاى عمرانى تحت مالکيت او باقى بماند و آن شخص بتواند در پايان سال خمسى آن را از صندوق پس بگيرد، واجب است خمس آن را بپردازد. انداز شده خمس تعلّق ميگيرد؟

فردى ملکى (خانه يا زمين) دارد که خمس به آن تعلق گرفته است، آيا مي‏تواند خمس آن را از درآمد سال بپردازد؟ يا اينکه واجب است اول خمس سود را بدهد و سپس خمس ملک را از سود مخمّس پرداخت کند؟
اگر بخواهد خمس آن را از درآمد سال بپردازد، واجب است خمس آن را هم بپردازد.

آيا به مالى که انسان براى تحصيل درآمد و انجام معاملات تجارى مصرف مي‏کند، خمس تعلّق مي‏گيرد يا خير؟
آنچه را که از در آمد سال براى بدست آوردن درآمد از کارهاى تجارى و غير آن مصرف مى‏کند از قبيل هزينه ‏هاى انباردارى، حمل و نقل، وزن کردن، واسطه معامله و مانند آن، از درآمد همان سال استثنا مي‏شود و خمس ندارد.

آيا اصل سرمايه و سود آن خمس دارد؟
اگر انسان سرمايه را با کسب و کار (اعم از حقوق و غيره) بدست آورده باشد، خمس دارد، ولى سود حاصل از تجارت با آن هر مقدار که صرف مؤونه زندگى مى‏شود خمس ندارد، و اگر چيزى از آن از مخارج سال زياد بيايد خمس دارد.

اگر کسى طلاى مسکوک داشته باشد و به حد نصاب هم برسد، آيا علاوه بر زکات، پرداخت خمس آن هم واجب است؟
اگر جزء منفعت کسب محسوب شود، حکم ساير درآمدهاى کسب را در وجوب خمس دارد.

آيا به پولى که به مدت دو سال به صورت قرض‏ الحسنه در بانک بوده، خمس تعلق مهر مقدارى که از منفعت کسب پس‏انداز مى‏شود يک‏بار به آن خمس تعلق مي‏گيرد، و پس‏انداز آن در بانک به صورت قرض‏الحسنه موجب سقوط خمس آن نمي‏شود، بله، قرضى که نمي‏تواند آن را تا سر سال خمسى از قرض گيرنده پس بگيرد، تا آن را پس نگرفته پرداخت خمس آن واجب نيست.ي‏گيرد؟

شخصى که برخود يا خانواده تحت تکفل خود سخت ميگيرد تا بتواند مقدارى پس‏انداز نمايد و يا مقدارى قرض مي‏کند تا بتواند مشکلات زندگي ‏اش را حلّ کند، اگر مال پس ‏انداز شده و يا مالى که قرض گرفته، تا سر سال باقى بماند، آيا خمس به آن تعلق مي‏گيرد؟
سود پس‏ انداز شده اگر براى صرف در احتياجات زندگى تا دو سه ماه بعد از پايان سال خمسى مورد نياز باشد به نحوى که نتواند با پرداخت خمس آن احتياجات زندگى را تامين نمايد پرداخت خمس آن واجب نيست و خمس پولى که قرض کرده است، برعهده قرض گيرنده نيست ولى اگر از درآمد سال خود قسط هاى آن را بپردازد و عين مالى که قرض گرفته هنگام رسيدن سال خمسى نزد او باقى باشد، واجب است خمس آن را بپردازد.

دو سال است قطعه زمينى را براى ساخت خانه خريده ‏ام، اگر از مخارج روزمره پولى را براى ساختن خانه در آن پس انداز کنم، زيرا در حال حاضر مستاجر هستم، آيا در پايان سال به آن خمس تعلق ماگر عين مال از در آمد سال را قبل از رسيدن سال خمسى به مصالح ساختمانى مورد نياز تبديل کنيد، و يا آنکه پول پس انداز شده از درآمد سال را مي ‏خواهيد تا چند ماه پس از پايان سال خمسى صرف ساختمان مسکن خود نماييد، خمس ندارد.ي‏گيرد؟

من تصميم به ازدواج گرفته ‏ام، و براى کسب درآمد، قسمتى از سرمايه خود را به دانشگاه سپرده ‏ام، آيا مصالحه در رابطه با خمس آن امکان دارد؟
اگر مال مذکور از منفعت کسب شما باشد، با گذشت سال خمسى، پرداخت خمس آن واجب است و خمسِ قطعى قابل مصالحه نيست.

من صاحب مغازه‏اى هستم که هر سال پول نقد و جنس‏هاى خود را محاسبه مي‏کنم و چون بعضى از کالاها تا آخر سال خمسى فروخته نمي‏شود، آيا پرداخت خمس آن در آخر سال و قبل از فروش واجب است يا اينکه بايد بعد از فروش، خمس آنها پرداخت شود؟ و اگر خمس کالا را بدهم و سپس آن را بفروشم، چگونه بايد در سال آينده محاسبه کنم؟ و اگر آن را به فروش نرسانم و قيمت آن تغيير کند، چه حکمى دارد؟
کالايى که تا سر سال فروخته نشده و مشترى براى خريد آن پيدا نشده است، در حال حاضر پرداخت خمس افزايش قيمت آن واجب نيست بلکه سود حاصل از فروش آن در آينده از سود سال فروش محسوب مي‏شود، ولى کالايى که افزايش قيمت پيدا کرده و کسى هست که در طول سال آن را بخرد ولى شما براى اينکه سود بيشترى ببريد، آن را تا پايان سال نفروخته‏ايد، بايد با رسيدن سال خمسى، خمس افزايش قيمت آن را بپردازيد، و در اين صورت آن کالا به قيمتى که در سر سال خمسى ارزيابى شده و خمس افزايش قيمت آن پرداخت شده در سال آينده استثنا مي‏شود.

من به توفيق خداوند هر سال خمس اموالم را ماگر در صحت حساب خمس منفعت کسب سالهاى گذشته شک داشته باشيد، به آن اعتنا نمي‏شود و پرداخت مجدد خمس بر شما واجب نيست. ولى اگر در منفعت کسب شک داشته باشيد که آيا جزء منفعت کسب سالهاى قبل است که خمس آن پرداخت شده، يا جزء منفعت کسب امسال است که خمس آن داده نشده، بر شما واجب است احتياطاً خمس آن را بپردازيد، مگر اينکه احراز کنيد که خمس آن را قبلاً پرداخته ‏ايد.ي‏پردازم، ولى در طى سالهايى که اقدام به محاسبه خمس اموالم کرده ‏ام، هميشه در حساب آنها شک داشته‏ام، اين شک چه حکمى دارد؟ آيا واجب است امسال همه اموال نقد خود را حساب کنم يا اينکه به شک در اين مسأله اعتنا نمي‏شود؟

اگر مثلا فرشى را با مال مخمس به قيمت ده هزار تومان بخرم و بعد از مدتى آن را به پانزده هزار تومان بفروشم، آيا پنج هزار تومان اضافه بر مال مخمس، جزء منعفت کسب محسوب مي‏شود و خمس به آن تعلق ميگيرد؟
اگر آن را به قصد فروش خريده‏ايد، آن مقدارى که بيشتر از قيمت خريد است، جزء منفعت کسب محسوب مي‏شود و در زائد بر مؤونه سال، خمس واجب ‏است.

آيا کسى که براى هر يک از درآمدهاى خود سال خمسی جداگانه ه‏اى قرارداده، جايز است خمس سودى را که سر سال خمسى آن رسيده، از سودهاى ديگرى که سال بر آنها نگذشته است، بپردازد؟ و در صورتى که بداند اين درآمدها به طور کامل تا پايان سال باقى مي ‏مانند و چيزى از آنها صرف مؤونه نمي ‏شود، چه حکمى دارد؟
کسى که درآمد سالانه ‏اش از چند رشته کسب است بايد براى مجموع درآمدهاى حاصله از کسب هايش يک سال خمسى قرار دهد، و در مواردى که مجاز است براى هر يک از کسب هايش سال خمسى مستقلى قرار دهد، هر گاه بخواهد خمس منفعت يک کسب را از درآمد کسب ديگر بپردازد بايد خمس مبلغ پرداختى را نيز بپردازد و درآمدهايى که چيزى از آن به مصرف هزينه‏ هاى زندگى نمي‏رسد، مخير است بين اينکه خمس آن را هنگام حصول آن بپردازد يا تا رسيدن سال خمسى صبر کند.

شخصى مالک ساختمان دو طبقهواگذارى استفاده مجانى از خانه به کسى به خاطر اينکه مالى از او قرض گرفته است وجه شرعى ندارد، و به هر حال مالى که قرض گرفته است، خمس ندارد. ‏اى است، و خودش در طبقه بالا سکونت دارد و طبقه پايين را به شخص ديگرى داده است و به علت بدهکارى مبلغى از او قرض گرفته بدون اينکه اجاره‏اى بگيرد، آيا به اين مبلغ خمس تعلق مي‏گيرد؟

شخصى حساب سال براى خمس نداشته و اکنون تصميم گرفته است حساب سال داشته باشد، وى که از ابتداى ازدواج تا به حال بدهکار بوده است، خمس خود را چگونه محاسبه کند؟
اگر از گذشته تا به حال درآمدى بيشتر از مخارج زندگى نداشته، نسبت به گذشته چيزى بر عهده او نيست.

منافع و محصولات زمين و اموال موقوفه، از جهت خمس و زکات چه حکمى دارد؟
اعيان موقوفه مطلقا ً خمس ندارد حتى اگر وقف خاص باشد، ثمره و نماء آن هم مطلقاً خمس ندارد، و به نماء وقف عام قبل از قبض توسط موقوف عليه زکات تعلق نمي‏گيرد، ولى بعد از قبض، پرداخت زکات آنچه از نماءوقف که قبض شده در صورتى که واجد شرايط وجوب زکات باشد، واجب است، و در نماء وقف خاص هم اگر سهم هر يک از موقوف عليه به حد نصاب برسد، زکات واجب ‏است.

آيا سهم سادات و سهم امام عليه ‏السلام به منفعت کسب کودکان تعلق مي‏گيرد؟
بنا بر احتياط بر آنان واجب است که بعد از رسيدن به سن بلوغ خمس منفعت کسب خود را که قبل از بلوغ بدست آورده ‏اند و تا زمان بلوغ بر ملکشان باقى مانده است، بپردازند.

آيا به ابزارى که در کار و کسب استفاده مي‏شود، خمس تعلق مي‏گيرد؟
ابزار و آلات کسب، حکم سرمايه را دارد که اگر از درآمد کسب تهيه شود خمس دارد.

کارمندانى که سر سال خمسى آنها در پايان ماه اسفند است و حقوق خود را پنج روز زودتر از سر سال خمسى مي‏گيرند تا در ماه اول سال جديد مصرف کنند، آيا پرداخت خمس آن واجب است؟
اگر حقوقى را که قبل از پايان سال دريافت مي‏کنند تا آخر سال خمسى در مؤونه مصرف نکنند، پرداخت خمس آن واجب است.

آيا هبه و هديه عيد (عيدى) خمس دارد؟
هبه و هديه خمس ندارد هر چند احوط اين است که اگر از مخارج سال زياد بيايد، خمس آن پرداخت شود.
 

آيا نفقه‏اى که شخصى از طرف پدر يا برادر يا يکى از اقوام دريافت مي‏کند، هديه محسوب مي‏شود يا خير؟ در صورتى که نفقه دهنده خمس اموال خود را نپردازد، آيا بر نفقه گيرنده پرداخت خمس آنچه که از او مي‏گيرد، واجب است؟
تحقق عنوان هبه و هديه تابع قصدِ دهنده است، و تا نفقه گيرنده يقين نداشته باشد که مالى که به او داده مي‏شود متعلق خمس است، پرداخت خمس آن واجب نيست.
 

به دخترم يک واحد مسکونى به عنوان جهيزيه عروسی اش داده ‏ام، آيا اين واحد مسکونى خمس دارد؟
اگر هبه واحد مسکونى که به دخترتان بخشيده‏ايد، عرفا ً مطابق شأن شما محسوب شود، و در بين سال خمسى بخشيده باشيد دادن خمس آن واجب نيست.
 

آيا جايز است انسان مالى را قبل از گذشت يک سال بر آن، به همسرش هديه دهد، با آنکه مي‏داند وى آن مال را براى خريد خانه در آينده و يا مخارج ضرورى، ذخيره خواهد کرد؟
اين کار جايز است و مالى که به همسرتان بخشيده ‏ايد، اگر به مقدارى باشد که عرفا ً مناسب شأن شما و افراد مانند شما است و قصد فرار از خمس را هم نداشته باشيد، خمس ندارد.
 

زن و شوهرى براى اينکه خمس به اموال آنها تعلق نگيرد، قبل از رسيدن سال خمسي‏شان، اقدام به هديه کردن سود سالانه خود به يکديگر مي‏کنند، اميدواريم حکم خمس آنها را بيان فرماييد.
با اينگونه بخشش که براى فرار از خمس است ،خمسِ واجب از آنان ساقط نمي‏شود مگر در مقدارى که بخشش آن عرفا ً مناسب شأن هر يک از آن دو است، و در مازاد آن، خمس واجب است.

باغ پدرى از طريق بخشش يا ارث به پسرش منتقل شده است .آن باغ هنگام هديه يا انتقال به او بابت ارث، قيمت زيادى نداشت، ولى در حال حاضر قيمت آن هنگام فروش با قيمت قبلى آن تفاوت زيادى کرده است، آيا به آن مقدار زيادى که بر اثر افزايش قيمت حاصل شده، خمس تعلق مي‏گيرد؟
ارث و هبه و پول فروش آنها خمس ندارد هر چند قيمت آنها افزايش يافته باشد.

آيا به پولى که از حقوق ماهيانه‏ام براى خريد لوازم ازدواج در آينده، پس انداز مي‏کنم، خمس تعلق مي‏گيرد؟
اگر عين پولى را که بابت حقوق ماهيانه مي‏گيريد، پس انداز مي‏کنيد، بايد سر سال خمس آن پرداخت شود ،مگر آنکه بخواهيد در خلال يکى دو ماه آينده صرف خريد لوازم ضرورى ازدواج نمایيد و با پرداخت خمس آن نتوانيد با باقيمانده لوازم مورد حاجت را تهيه کنيد.

در کتاب «تحرير الوسيله» آمده است که مهريه زن خمس ندارد و فرقى بين مهريه مدت دار و بدون مدت گذاشته نشده است، اميدواريم آن را توضيح فرماييد.
در عدم وجوب خمس مهريه فرقى بين مهريه مدت دار و بدون مدت و بين پول نقد و کالا وجود ندارد.
 

شخصى فوت نموده و هنگام حيات، خمسى را که بر ذمه‏اش بوده در دفتر خود يادداشت کرده و تصميم به پرداخت آن داشته است، در حال حاضر بعد از فوت وى همه افراد خانواده او به استثناى يکى از دخترانش از پرداخت خمس خوددارى کرده و در ترکه متوفّى براى مخارج خود و ميت و غير آن، تصرف مي‏کنند، خواهشمنديم نظر خود را در رابطه با مسايل زير بيان فرماييد:
1- تصرف در اموال منقول و غيرمنقول متوفّى توسط داماد يا يکى از ورّاث او، چه حکمى دارد؟
2- غذا خوردن داماد يا يکى از ورثه در خانه او چه حکمى دارد؟
3- تصرفات قبلى اين افراد در اموال ميت و غذا خوردن آنها در خانه متوفّى چه حکمى دارد؟
اگر ميّت وصيت کند که مقدارى از دارایى او به عنوان خمس پرداخت شود يا ورثه او يقين پيدا کنند که وى مقدارى خمس بدهکار است، تا وصيت ميت و يا خمسى را که بر عهده دارد از ما ترک او ادا نکنند، نمى‏توانند در ترکه او تصرف نمايند، و تصرفات آنان قبل از عمل به وصيت وى يا پرداخت دين او، نسبت به مقدار وصيت يادين در حکم غصب است و نسبت به تصرفات قبلى نيز ضامن هستند.

آيا بر کارمندانى که گاهى مقدارى مال از مخارج سالانه آنها زياد مى‏آيد، با توجه به اينکه بدهي‏هاى نقدى و قسطى دارند، خمس واجب است؟
اگر بدهى بر اثر قرض کردن در طول سال براى مخارج همان سال يا خريد بعضى از مايحتاج سال بصورت نسيه باشد، از باقيمانده درآمد آن سال استثنا مي‏شود، و در غير اينصورت، تمام درآمد باقيمانده خمس دارد.

آيا قرضى که براى حج تمتع گرفته مي‏شود بايد خمس آن داده شده باشد و بعد از پرداخت خمس، باقيمانده آن براى مخارج حج پرداخت شود؟
مالى که قرض گرفته مي‏شود خمس ندارد.

چند سال پيش از بانک وام گرفته و آن را به مدت يک سال به حساب بانکى‏ام واريز کردم، و بدون آنکه موفق به استفاده از آن وام شوم، هر ماه قسط آن را مى‏پردازم، آيا به اين وام، خمس تعلق مي‏گيرد؟
خمس آن مقدار از وام مزبور که اقساط آن را تا سر سال خمسى از منفعت کسب خود پرداخت کرده‏ايد، واجب است.

اينجانب مبالغى به خاطر ساختمان منزل بدهکار هستم و اين بدهکارى تا دوازده سال طول خواهد کشيد، خواهشمندم مرا در رابطه با موضوع خمس راهنمايى فرماييد .آيا اين بدهى از درآمد سال استثناء مي‏شود؟
اقساط بدهى ساخت مسکن و مانند آن را هر چند مى‏توان از درآمد کسب همان سال پرداخت نمود، ولى در صورت عدم پرداخت، از در آمد آن سال استثنا نمى‏شود، بلکه به باقيمانده درآمد تا آخر سال خمس تعلق مي‏گيرد.

کتابهايى که دانشجو از مال پدر خود يا از وامى که دانشگاه به دانشجويان مي‏دهد، مي‏خرد و منبع درآمدى هم ندارد، آيا خمس دارد؟ و در صورتى که بداند پدر خمس پول کتابها را نداده، آيا پرداخت خمس آن واجب است؟
کتابهايى که با پول وام و يا با پولى که پدرش به او بخشيده است خريده شده، خمس ندارد .مگر آنکه يقين داشته باشد که عين پولى که پدرش به او بخشيده متعلق خمس است که در اين صورت پرداخت خمس آن واجب است.

اگر شخصى مبلغى را قرض بگيرد و نتواند آن را قبل از آن سال ادا کند، آيا پرداخت خمس آن بر عهده قرض دهنده است يا قرض گيرنده؟
بر قرض گيرنده خمس مال قرضى واجب نيست، ولى قرض دهنده اگر مال قرضى را از درآمد ساليانه کارش و قبل از پرداخت خمس آن قرض داده است، در صورتى که بتواند تا آخر سال قرضش را از بدهکار بگيرد، واجب است هنگام رسيدن سال خمسي‏اش خمس آن را بپردازد، و اگر نتواند قرض خود را تا پايان سال بگيرد، فعلا پرداخت خمس آن واجب نيست ليکن هر وقت آن را وصول کرد بايد خمس آن را بدهد.

افراد بازنشسته که همچنان حقوق ماهيانه دريافت مى‏کنند، آيا بايد خمس حقوقى را که در طول سال دريافت مي‏کنند، بپردازند؟
حقوق بازنشستگى خمس ندارد، مگر آن مبالغى که از حقوق زمان اشتغالش کسر نموده‏اند و پس از بازنشستگى ماهانه به او مى‏پردازند، آن هم در صورتى که از مخارج سال اضافه بيايد.

من به شخصى مبلغى پول بدهکارم، اگر سر سال برسد وطلبکار قرض خود را مطالبه نکند و مقدارى از درآمد سالانه که با آن مي‏توانم قرض خود را ادا کنم، نزد من موجود باشد، آيا اين بدهى از درآمد سالانه استثناء مي‏شود يا خير؟
بدهى اعم از اينکه بر اثر قرض گرفتن باشد و يا بر اثر خريد نسيه لوازم خانگى ،اگر به خاطر تامين مخارج سالانه زندگى همان سال درآمد باشد از درآمد سال کسر مي‏شود، ولى اگر براى مخارج زندگى نباشد و يا از بدهي‏هاى سالهاى قبل باشد، هر چند مصرف در آمد سالانه براى پرداخت آن جايز است، ولى اگر تا پايان سال پرداخت نشود از درآمد سالانه استثنا نمي‏شود.

آيا خمس بر کسى که مالى در حساب سالانه‏اش باقى مانده، و در حالى سال خمسي‏اش رسيده که بدهکار است، با توجه به اينکه چند سال براى پرداخت قرضش فرصت دارد، واجب است؟
بدهى پرداخت نشده چه بدون مدت باشد و چه مدت دار، از درآمد سالانه استثنا نمي‏شود مگر بدهى که براى تامين هزينه‏هاى سال درآمد باشد که از درآمد آن سال استثنا مي‏شود و به معادل آن از درآمد سالانه، خمس تعلق نمى‏گيرد.

آيا به مالى که شرکت‏هاى بيمه بر اساس قرارداد براى جبران خسارت يا بيمارى شخصى که بيمه شده پرداخت مى‏کنند، خمس تعلق مى‏گيرد؟
پولى که شرکتهاى بيمه به فردى که بيمه شده پرداخت مى‏کنند، خمس ندارد.

در سال گذشته مبلغى را قرض گرفته و با آن زمينى خريدم به اين اميد که افزايش قيمت پيدا کند و بعد از فروش آن و خانه مسکونى فعلى ام، مشکل مسکن خود را در آينده حل کنم، اکنون سال خمسى من فرا رسيده، سؤال من اين است که آيا مى‏توانم آن بدهى را از منفعت کسب سال گذشته‏ام که خمس به آن تعلق گرفته، استثنا کنم يا خير؟
با فرض اينکه قرض مزبور جهت خريد زمين براى فروش آن در آينده بوده است، از منفعت کسب سالى که در آن قرض گرفته‏ايد استثنا نمى‏شود، و پرداخت خمس درآمد سالانه کسب که از مخارج آن سال زياد آمده، واجب است.

من از بانک مقدارى وام گرفتم که وقت پرداخت آن بعد از تاريخ سال خمسى‏ام فرا مى‏رسد و مى‏ترسم که اگر آن مبلغ را امسال نپردازم، سال آينده قادر به اداى آن نباشم، تکليف من هنگام رسيدن سال خمسى ام در رابطه با پرداخت خمس چيست؟
اگر درآمد سال را پيش از پايان آن در پرداخت قرض خود مصرف کنيد و قرض هم براى افزايش سرمايه نباشد، خمس ندارد، ولى اگر قرض براى افزايش سرمايه باشد و يا قصد پس انداز درآمد سالانه را داشته باشيد تا در سال آينده آن را براى اداى قرض مصرف کنيد، پرداخت خمس آن بر شما واجب است.

آيا به خانه‏اى که قبلا با مالى که خمس آن داده نشده، ساخته شده، خمس تعلق مى‏گيرد؟ و بر فرض وجوب پرداخت خمس، آيا خمس بر اساس قيمت فعلى محاسبه مى‏شود يا قيمت زمان ساخت آن؟
اگر خانه از درآمد بين سال براى زندگى و سکونت ساخته شده و پس از سکونت در آن در سال بعد به فروش رفته است پول فروش آن خمس ندارد، ولى اگر از درآمدى که سال بر آن گذشته ساخته شده است، خمس پولى که در ساخت آن هزينه شده است بايد پرداخت شود.
 

من آپارتمانم را به قصد خريد آپارتمان ديگرى فروختم و بعد از آن متوجه شدم که به پول آن خمس تعلق گرفته است و در صورت پرداخت خمس آن، نمى‏توانم آپارتمان ديگرى بخرم، حکم اين مسئله چيست؟
اگر آپارتمان منزل مسکونى شما بوده و در سال بعد از سال سکونت در آن به فروش رفته است، پول فروش آن در هر صورت خمس ندارد.

مدتى قبل آپارتمان مسکونى خود را فروختم. اين معامله همزمان با رسيدن سال خمسى من بود و چون خود را موظف به اداى حقوق شرعى مى‏دانم بر اثر شرايط خاص زندگى ام در اين رابطه با مشکل مواجه شده‏ام، اميدوارم مرا در اين رابطه راهنمايى فرما ييد.
اگر خانه مسکونى فروخته شده را با پولى که خمس نداشته و يا با درآمد بين سال خريده‏ايد پول فروش آن در هر صورت خمس ندارد.

اگر شخصى خانه خود را فروخته و پول آن را براى استفاده از سود آن در بانک بگذارد و سپس سال خمسى اش فرا برسد، چه حکمى دارد؟ و اگر اين پول را براى خريد خانه ، پس انداز نمايد، چه حکمى دارد؟
اگر خانه را از درآمد سالانه شغلى و در اثناى همان سال براى سکونت و به حساب مخارج سالانه، ساخته يا خريده و پس از سکونت در آن، در سال بعد آن را فروخته باشد، پول فروش آن در هر صورت خمس ندارد اگرچه در صورتى که بخواهد پول فروش خانه را سرمايه کسب قرار دهد احوط پرداخت خمس آن است.

مالى که شخص براى رهن خانه مى‏پردازد، خمس دارد يا خير؟
پولى که از درآمد کسب به صاحب خانه به عنوان قرض داده مى‏شود، تا آن را پس نگرفته است، پرداخت خمس آن واجب نيست.

آيا به اموالى که به تدريج براى خريد خانه يا ساير مايحتاج زندگى پس انداز مى‏شود خمس تعلق مى‏گيرد؟
اگر خريد مايحتاج زندگى برحسب وضع مالى شخص متوقف بر پس انداز درآمد سال باشد، و بنا دارد پس اندازها را در آينده نزديک مثلا تا سه چهار ماه ديگر، صرف خريد مايحتاج زندگى نمايد، خمس ندارد.

چند سال پيش ماشينى خريدم که در حال حاضر فروش آن به چندين برابر قيمت ممکن است، با توجه به اينکه پول خريد آن، مخمس نبوده است، و در صورت فروش و گرفتن قيمت فعلى آن، مى‏خواهم خانه‏اى براى سکونت بخرم، آيا به مجرد دريافت پول، همه آن خمس دارد يا فقط به پولى که با آن ماشين را خريده‏ام خمس تعلق مى‏گيرد و مقدار باقيمانده که همان مقدار افزايش قيمت ماشين است، جزء درآمد سال فروش ماشين محسوب مى‏شود که اگر تا پايان سال فروش در مخارج زندگى مصرف نشود، خمس به آن تعلّق مى‏گيرد؟
اگر ماشين جزء مؤونه شما باشد و آن را از درآمد بين سال جهت استفاده شخصى زندگى خريده باشيد، پول فروش آن خمس ندارد. ولى اگر ماشين را براى کار کردن خريده‏ايد، در صورتى که با مال قرضى يا نسيه خريده باشيد تا بقيه آن را از منفعت کسب بپردازيد، فقط خمس مالى که براى اداى دين صرف کرده‏ايد واجب است، و اگر آن را با عين درآمد غير مخمس کسب خود خريده‏ايد، بايد خمس تمام پول فروش آن رابپردازيد.

خانه، ماشين و لوازم مورد نياز انسان يا خانواده او که از درآمد سال خريده شده است اگر در اثر ضرورت و يا به منظور تبديل به جنس بهتر فروخته شود، از جهت خمس چه حکمى دارد؟
پول حاصل از فروش چيزى که از مؤونه بوده و در سال بعد به فروش رفته است، خمس ندارد.

فرد متدينى ماشين شخصى يا خانه‏اش را براى تبديل به احسن فروخته و مبلغى را هم روى پول آن گذاشته و ماشين يا خانه بهترى خريده است، حکم خمس آن چيست؟
پول حاصل از فروش اجناسى که جزء مؤونه‏ى او بوده است، خمس ندارد.

اگر خانه يا ماشين يا غير آنها از احتياجات زندگى با پولى که خمس آن پرداخت شده جهت استفاده شخصى - نه به قصد استفاده از آنها براى فروش يا تجارت - خريدارى شده، و سپس به علتى فروخته شود، آيا به اضافه قيمت آنها که بر اثر افزايش قيمت بازار بوده، خمس تعلق مى‏گيرد؟
سود حاصل از افزايش قيمت در فرض سؤال، خمس ندارد.

اگر مال حرامى با مال انسان مخلوط شود، آن مال چه حکمى دارد؟ و چگونه حلال مى‏شود؟ و در صورت علم به حرمت يا عدم علم به آن وظيفه انسان چيست؟
اگر يقين به وجود مال حرام در اموالش دارد ولى مقدار دقيق آن را نمى‏داند و صاحب آن را هم نمى‏شناسد، راه حلال کردن آنها اين است که خمس آن را بپردازد، ولى اگر شک در مخلوط شدن مال حرام با اموال خود داشته باشد، چيزى بر عهده او نيست.
 

قبل از رسيدن سر سال خمسى ام، مبلغى پول به شخصى قرض دادم، آن فرد قصد داشت آن پول را به کار بيندازد و سود آن بين ما بالمناصفه تقسيم شود، با توجه به اينکه آن مال در حال حاضر در دست من نيست و خمس آن را هم نپرداخته‏ام، نظر حضرتعالى در اين باره چيست؟
اگر آن مال را قرض داده‏ايد و سر سال خمسى قابل وصول نيست، فعلا خمس آن بر شما واجب نيست بلکه هنگامى واجب مى‏شود که آن را دريافت کنيد، ولى در اين صورت شما حقى در سود حاصل از کار قرض گيرنده نداريد، و اگر چيزى از او مطالبه نمایيد ربا و حرام است، و اگر آن مال را به عنوان سرمايه مضاربه به او داده‏ايد، بر اساس قرارداد، در سود آن شريک هستيد و واجب است خمس سرمايه را بپردازيد.

آيا خمس مالى که مستأجر به عنوان رهن به موجر مى‏دهد، بر عهده مستأجر است يا موجر؟
اگر از منفعت کسب مستاجر باشد، بر او واجب است بعد از گرفتن آن از موجر، خمس آن را بپردازد، مگر آنکه براى اجاره در جاى ديگر به آن نياز داشته باشد که در اين صورت پس از رفع نياز، بايد خمس آن را بپردازد، ولى خمس آن بر عهده موجر که آن مال را به عنوان قرض مى‏گيرد، واجب نيست.

شخصى داراى کتابخانه‏اى شخصى است که مدتى از آن کتابها استفاده مى‏نموده است، فعلاً چند سال است که از آن استفاده نمى‏کند، ولى احتمال مى‏دهد که در آينده از آن بهره ببرد، آيا در مدتى که از کتابها استفاده نمى‏کند، به آن خمس تعلّق مى‏گيرد؟ و آيا در تعلّق خمس، فرقى بين اينکه خودش خريده باشد يا پدرش، وجود دارد؟
اگر کتابها در زمان خريد آن مورد نياز او براى مراجعه و مطالعه بوده و مقدار آن هم مناسب شأن عرفى او باشد، خمس ندارد حتى اگر پس از سال اول از آن استفاده نکند، و همچنين اگر کتابها به او ارث رسيده و يا از طرف پدر و مادر و يا ديگران به او هديه شده باشد، خمس به آن تعلّق نمى‏گيرد.

آيا به طلايى که شوهر براى همسرش مى‏خرد، خمس تعلّق مى‏گيرد؟
اگر به مقدار متعارف و مناسب شأن او باشد، از مؤونه سال محسوب است و خمس ندارد.

اگر فردى زمين دومى که مناسب شأن او و مورد نياز جهت ساختمان مسکن براى عائله اوست داشته باشد، ولى در طول سال خمسى قدرت ساخت آن را ندارد و يا در يک سال نمى‏تواند آن را تکميل کند، آيا پرداخت خمس آن بر او واجب است؟
در عدم وجوب خمس، در زمينى که براى ساخت مسکن بدان نياز دارد، فرقى بين اينکه يک قطعه باشد يا چند قطعه، و يا يک مسکن باشد يا چند مسکن، وجود ندارد، بلکه ملاک، صدق عنوان نياز به آن به مقتضاى موقعيت و شأن عرفى وى و همچنين وضع مالى او براى ساخت تدريجى آن است.

يک سرويس ظروف منزل وجود دارد، آيا استفاده از بعضى از آنها براى عدم تعلّق خمس به آن کافى است؟
معيار عدم تعلّق خمس به لوازم منزل صدق عنوان نياز به آن مطابق با شأن عرفى مناسب با انسان است هرچند در طول سال از آن استفاده نشود.

اگر فرش و ظرفها اتفاقا ً در طول سال مورد استفاده قرار نگيرد، ولى براى استفاده ميهمان به آنها نياز باشد، آيا خمس در آنها واجب است؟
در فرض سؤال خمس در آنها واجب نيست.

با توجه به فتواى امام خمينى «قدس سره» در مسأله جهيزيه عروس که دختر هنگام ازدواج به خانه شوهر مى‏برد، اگر در منطقه‏اى رسم براين باشد که خانواده داماد اقدام به تهيه و تأمين اثاثيه و لوازم خانه کنند و به مرور زمان و به تدريج به تهيه آن لوازم بپردازند و سال بر آنها بگذرد، چه حکمى دارد؟
اگر تهيه اثاث و لوازم زندگى براى آينده، عرفاً جزء مؤونه محسوب شود و راه ديگرى براى تأمين آنها غير از تهيه تدريجى نباشد، خمس ندارد.

آيا استفاده از يک جلد از دوره کتابى که از چندين جلد تشکيل شده (مانند وسائل الشيعه) باعث ساقط شدن خمس تمام آن‏ دوره مى‏شود يا اينکه بايد از هر جلد کتاب يک صفحه خوانده شود؟
اگر مجموع آن دوره مورد نياز باشد و يا خريد جلدى که به آن احتياج است متوقف بر خريد دوره کامل آن باشد، خمس ندارد، در غير اين صورت بايد خمس مجلّداتى که الآن مورد نياز نيست پرداخت شود، و مجرد خواندن يک صفحه از هر جلد کتاب، براى ساقط شدن خمس کافى نيست.

شخصى خانه‏اى براى سکونت ندارد و براى خريد مسکن، مالى را پس‏انداز کرده است، آيا اين مبلغ خمس دارد؟
مال پس انداز شده از منفعت کسب اگر براى تأمين هزينه‏هاى زندگى در آينده نزديک (مثلاً تا دو سه ماه پس از سال خمسى) باشد، و با پرداخت خمس آن، نتواند وسايل زندگى مورد حاجت را تأمين نمايد، پرداخت خمس آن واجب نيست.

تمام دارا يى من ساختمان سه طبقه‏اى است که هر طبقه آن دو اتاق دارد. در يک طبقه من زندگى مى‏کنم و در دو طبقه ديگر فرزندانم سکونت دارند، آيا به اين خانه در حال حيات من خمس تعلّق مى‏گيرد؟ يا اينکه بعد از وفات من خمس دارد تا به ورثه‏ام وصيت کنم که بعد از مردنم خمس آن را بپردازند؟
ساختمان مورد سؤال خمس ندارد.

خمس لوازم منزل چگونه محاسبه مى‏شود؟
لوازمى که با استفاده از آنها عين آن باقى مى‏ماند مثل فرش و غير آن، خمس ندارد. ولى نيازهاى مصرفى روزمره مانند برنج و روغن و غير آنها، آنچه اضافه بيايد و تا سر سال خمسى باقى بماند، خمس دارد.
 

شخصى خانه ملکى براى سکونت ندارد، لذا زمينى خريده تا در آن خانه‏اى براى خودش بسازد، ولى چون پول کافى براى ساخت نداشته، سال بر آن گذشته و آن را به فروش هم نرسانده است، آيا خمس آن واجب است؟ و بر فرض وجوب، آيا بايد خمس پول خريد را بپردازد يا قيمت فعلى زمين را؟
اگر زمين را از منفعت کسب سال خريد آن براى ساخت مسکن مورد نياز، خريده باشد، خمس ندارد.

اگر شخصى براى آينده فرزندانش، با اينکه خودش در طبقه اول زندگى مى‏کند، اقدام به ساختن طبقه دوم کند، آيا با وجود عدم نياز به آن تا چند سال ديگر پرداخت خمس آنچه در آن خرج کرده، واجب است؟
اگر ساختن طبقه دوم براى آينده فرزندانش در حال حاضر از مخارج مناسب با شأن عرفى وى محسوب شود، آنچه به مصرف رسانده است، خمس ندارد.

شما مى‏فرماييد آنچه از مخارج سال محسوب مى‏شود خمس ندارد، پس شخصى که خانه‏اى براى سکونت ندارد ولى مالک قطعه زمينى است که يک سال يا بيشتر بر آن گذشته و او نمى‏تواند آن را بسازد، پس چرا اين از مخارج او محسوب نمى‏شود؟ اميدواريم توضيح بفرماييد.
اگر زمين را براى ساخت مسکن مورد نياز در آن از درآمد بين سال خريده باشد جزء مخارج کنونى وى محسوب مى‏شود و خمس آن واجب نيست، ولى اگر آن را از درآمد سال به قصد فروش و مصرف پول آن براى ساخت خانه خريده باشد، پرداخت خمس آن واجب‏است.
 

گاهى لوازم منزل مثل يخچال به قيمتى کمتر از قيمت بازار به ما فروخته مى‏شود، اين لوازم در آينده يعنى پس از ازدواج مورد نياز ماست، با توجه به اينکه بعد از ازدواج بايد آنها را به چند برابر قيمت فعلى تهيه کنيم، آيا به آنها که در حال حاضر بدون استفاده در خانه مانده است، خمس تعلق مى‏گيرد؟
اگر آنها را با منفعت کسب سال براى استفاده در آينده خريده‏ايد و در سال خريد مورد نياز شما نبوده، بايد خمس قيمت عادلانه آن را در سر سال خمسى بپردازيد، مگر آنکه به علت عدم توانايى از تهيه يکباره آن هنگام نياز، ناگزير از تهيه تدريجى و نگهدارى آن براى زمان احتياج باشيد، و مقدار آن هم به اندازه شأن عرفى شما باشد، که در اين صورت جزء مؤونه محسوب مى‏شود و خمس ندارد.
 

مبالغى را که انسان براى امور خيريه مانند کمک به مدارس، آسيب‏ديدگان از سيل و ملت فلسطين ، انفاق مى‏کند، آيا از مؤونه سال محسوب مى‏شود و خمس ندارد؟
اين چنين انفاق ها از مخارج سال انفاق محسوب مى‏شود و خمس ندارد.

مبلغى را در سال گذشته براى خريد فرش پس‏انداز کرديم و در اواخر آن سال به چند فرش فروشى براى خريد آن مراجعه نموديم تا اينکه قرار شد يکى از آنان فرش مناسب با ذوق و سليقه ما را فراهم کند، اين کار تا ماه دوم سال جديد طول کشيد، با توجه به اينکه سر سال خمسى من ابتداى سال هجرى شمسى است، آيا به آن مبلغ خمس تعلق مى‏گيرد؟
اگر با پرداخت خمس مبلغ پس‏انداز شده مذکور که تا سر سال خمسى به مصرف نرسيده است نمى‏توانستيد فرش مورد نياز زندگى را تهيه نماييد، مبلغ مذکور در فرض سؤال خمس ندارد.
 

جايى که در آن کار مى‏کنم، چند سال است که مبلغى به من بدهکار است که تاکنون آن را نپرداخته است، آيا به اين مبلغ به مجرّد دريافت آن خمس تعلق مى‏گيرد يا اينکه بايد يک سال بر آن بگذرد؟
مبالغى که طلب داريد اگر بابت اجرت کار باشد و در سال خمسى قابل دريافت نباشد، جزء درآمد سال دريافت آن محسوب مى‏شود، که اگر در همان سال دريافت، در مؤونه مصرف شود، خمس ندارد.

آيا ملاک عدم وجوب خمس در مؤونه استفاده از آن در طول سال است يا اينکه نياز به آن در طى سال کافى است هر چند موردى براى استفاده از آن پيش نيايد؟
در امثال لباس و فرش و مانند آن از چيزهايى که هنگام استفاده، عين آنها باقى مى‏ماند، ملاک نياز به آنها است. ولى در احتياجات مصرفى روزانه زندگى مانند برنج و روغن و غيره معيار مصرف است، که هر چه از آن از مصرف سالانه زياد بيايد خمس دارد.

شخصى براى آسايش و رفع نيازهاى خانواده‏اش اقدام به خريد ماشينى با مال غير مخمّس و سودى که در وسط سال به دست آمده، نموده است، آيا پرداخت خمس آن بر او واجب است؟ و در صورتى که ماشين را براى انجام امور مربوط به کارش و يا به هر دو منظور خريده باشد، چه حکمى دارد؟
ماشين اگر براى انجام امور مربوط به کار و کسب او باشد، حکم ابزار کار را در وجوب خمس دارد، ولى اگر براى رفع نيازهاى زندگى و جزء احتياجات مناسب با شأن عرفى او باشد، خمس ندارد.